Rehabilitasyon Alanında Sosyal Hizmet Mesleği

REHABİLİTASYON ALANINDA  SOSYAL HİZMET MESLEĞİ VE SOSYAL HİZMET UZMANININ ROLÜ

 Sosyal hizmet kişi ve ailelerin kendi bünye ve çevre şartlarından doğan ya da kontrolleri dışında oluşan maddi, manevi ve sosyal yoksunlukların giderilmesine ve ihtiyaçlarının karşılanmasına, sosyal sorunların önlenmesi ve çözümlenmesine yardımcı olunması ve hayat standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesini amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünüdür.

Çocuğuna özürlü tanısı konan tüm ailelerde olduğu gibi özürlü çocuğa sahip olduğunu anlayan aileler bu durumu duygu ve düşünce olarak kabul edene kadar zor bir süreç yaşamaktadırlar. Gerçekle ilk yüz yüze geldiğinde şok yaşayan aileler daha sonra reddetme, suçluluk duyma, depresyona girme, hayal kırıklığına düşme, utanma gibi duygular yaşamakta, gerçeği kabul ettikten sonra çocuğu eğitme, gerekli kişi ve kurumla işbirliği yapma arzusunu göstermektedirler.

Sosyal hizmet mesleğinin temel amacı, müracaatçıların sosyal işlevselliğini artırmaktır. Müracaatçılar, kendilerinden veya içinde bulundukları koşullardan kaynaklanan herhangi bir nedenle normal hizmetlerle ihtiyacı karşılanmayan, bunun için farklı hizmetlere ihtiyaç duyan kişi, grup ve ailelerdir.

Sosyal hizmet mesleği bireyi karar verme özgürlüğünü kendi yararına kullanması açısından bilinçlenmesine aracılık eder. Öte yandan bireyin yaşadığı çevrenin değişen sosyo-ekonomik koşullarına ve değerlerine uyum sağlayarak toplumda verimli hale gelmesi için gerekli olan değişmenin yaratılmasını amaçlar.Bu açıdan sosyal hizmet gerekli müdahaleyi yapabilecek bilgi, yöntem ve becerilere sahip ve bu tür müdahalelere yetkisi olan bir meslektir.

Sosyal Hizmet Uzmanı (SHU) vereceği eğitim programında aile ve üyelerinin içinde bulundukları toplum koşullarına uymalarının sağlanması ve toplum kaynaklarından yararlanma konusunda bilgi sahibi olmaları, aile üyeleri içinde özel bakım ve yardıma ihtiyaç duyan bireylerinin sorunlarının giderilmesinde yardımcı olunması gibi yönleri kapsar.

Çocuğuna özürlü tanısı konan aileler yaşadıkları kriz döneminden başlayarak yardım etmek, güç vermek, çeşitli sorunları üzerinde odaklaşmak sosyal hizmet mesleğinin uygulama alanlarındandır.

Bilgi temeli ve değer sistemi, toplum, hizmet kurumu, müracaatçı ve Sosyal Hizmet Uzmanı sosyal hizmet mesleğinin temel unsurlarını oluşturmaktadır. Bu temel unsurlar içerisinde yer alan Sosyal Hizmet Uzmanı içerisinde yer aldığı kuruluşta diğer meslek elamanları ve kuruluş personeli ile ekip çalışması gerçekleştirerek Psikoloji, Gelişim Psikolojisi, Sosyal Psikoloji, Davranış Bozuklukları Psikolojisi, Sosyoloji, Sağlık, Sosyal Sorunlar, Sosyal Hizmette Mülakat, Sosyal Refah Araştırması, Sosyal Mevzuat, Ekonomi, İstatistik eğitimini aldığı derslerin yanı sıra mesleğin müdahale yöntemleri olan Sosyal Kişisel Çalışma, Sosyal Grup Çalışması, Toplumla Çalışma, Sosyal Hizmet Yönetimi ve Sosyal Hizmet Araştırması yöntemlerini yapacağı çalışmalara aktararak sorun grupları ile ilgilenmekte ve onlara yönelik olan müdahale yöntemlerini belirleyerek uygulamaya koymakta ve sorun grubunun yani müracaatçılarının yaşadıkları problemleri çözmeye yardımcı olmaktadır.

Sosyal Hizmet Mesleğinin müdahale yöntemleri:

SOSYAL KİŞİSEL ÇALIŞMA

Sosyal Hizmet Uzmanının sorun gruplarına yönelik yapmış olduğu çalışmalar içerisinde mikro düzeyde yer alan ve bireyle bire bir görüşmelerden meydana gelen yöntemlerden biri Sosyal Kişisel Çalışmadır.Bu yönteminin kullanılmasındaki asıl amaç birey ya da aile güçlüklerle karşılaştığında ve sosyal ilişkilerinde uyumsuzluk yaşadığında, problemlerinin farkında olmalarını sağlayarak öncelikle problemi kabullendirmek ve onları bu sorunu çözme sürecine katmaktır. Onlarla birlikte alternatif çözüm yolları bularak bunlar içerisinden en uygun olanını onların belirlemesine olanak tanımak problemi ortadan kaldırmaya çalışmak böylece kendilerine olan güven duygularının gelişimini sağlamaktır. Müracaatçının bu gibi sorunlarla tekrar karşılaştığında çözüm yollarını üretebilecek düzeyi kazanması bu yöntemin asıl amacını içermektedir.

SOSYAL GRUP ÇALIŞMASI

Sosyal Hizmet Uzmanının sorun gruplarına yönelik olarak kullandığı müdahale yöntemlerinden bir diğeri ise; Sosyal Grup Çalışması yöntemidir. Bu yöntemde aynı yaşlarda, aynı ilgi, endişe ve ortak sorunlara sahip, belirli bir eğitim ve kültür seviyesindeki bireylerin Sosyal Hizmet Uzmanı önderliğinde bir araya gelerek sorunlarını paylaştıkları, birlikte çözüm yolları üretebildikleri bir sorun çözme sürecidir. Bu süreç gerçekleştirilirken Sosyal Hizmet Uzmanı gerekli Sosyal Grup Çakışması tekniklerini grup üyelerine uygulayarak, grubun amacına yönelik gelişme göstermesini ve bu gelişmeyi grup dışında da sürdürmesini sağlar.

SOSYAL HİZMET UZMANININ “SOSYAL KİŞİSEL ÇALIŞMA” VE “SOSYAL GRUP ÇALIŞMASI” YÖNTEMLERİ AÇISINDAN GÖREVLERİ:



1- Aile üyelerinin ilişkilerini geliştirmek: Ailenin her üyesinin ihtiyacını karşılayacak şekilde fonksiyonlarını yerine getirmesi, özürlü çocuğa ilişkin sorumlulukların paylaşılması ile mümkündür. Bu konuda aileye güç vermek gerekli durumlarda eğitmek Sosyal Hizmet Uzmanının görevidir.

2- Çocuğun zihinsel özründen dolayı suçluluk duyan ailelerin suçluluk duygularını hafifletmek ya da ortadan kaldırmaya çalışmak.

3- Ailelerin çocuğun özrünü olduğu gibi görebilmeleri, gerçeği kabullenmeleri ve yeterli ilgiyi sevgiyi göstermeleri için destek verir.

4- Ailenin destek sistemlerini harekete geçirmek: Çocuğunun özürlü olduğunu öğrenen ailelerde “sosyal etkileşimden kaçınma” davranışı gözlenmektedir. Bu aileler, yeterli anlayışı görmedikleri düşüncesi ile, çevrelerinden; uzaklaşırlar. Sosyal Hizmet Uzmanı bu nedenle ailenin doğal destek sistemlerini akraba, arkadaş g.b. yakın çevreyi harekete geçirerek aileye destek olmalarını sağlar.

5- Sosyal Hizmet Uzmanı özürlü çocuğu olan ailelerin “kendine yardım grupları” oluşturmalarını ve böylece birbirlerini desteklemelerini sağlar.

6- Sosyal Hizmet Uzmanı çalıştığı kurumda uyum problemi olan çocuklar için gerekli gördüğü taktirde “oyun grupları” ve “sosyalleştirici grup” kurarak çocuğun kuruma uyumunu sağlar.

7- Özürlü çocuğu aşırı korumanın onun sorumluluk almasını ve bağımsız hareket etmesini engelleyen bir tutum olduğu konusunda ailelere açıklamalarda bulunur.



8- Özürlü çocuğun sosyal yalnızlıktan kurtulması ve toplumla sosyal bütünleşmesinin sağlanması için normal insanlarla birlikte sosyalleşmesinin önemini ailelere anlatır. Bu konuda sorunlarını dinler, çözüm için aile ile ortak hareket ederek girişimde bulunur.

9- Sosyal Hizmet Uzmanı çalıştığı kurumdaki diğer ekip elamanları ve aile ile birlikte özürlü çocukların boş zamanlarını değerlendirme, iş eğitimi ve iş bulma gereksinimleri üzerinde durarak ve önemini tartışarak bu konular için gerekli ortamı oluşturur girişimlerde bulunur.

10- Ailelerin özürlü çocuk ile fazla ilgilenip normal çocuklarını ihmal etmeleri ya da özürlü çocukları yüzünden yaşadıkları hayal kırıklığını telafi etmek için normal çocuklardan yüksek beklenti içinde olmamalarını sağlayarak, çocuk ve aile ile görüşmeler yapar.

11- Ailenin kurumla ilişkilerini geliştirmek: Sosyal Hizmet Uzmanı rehabilitasyon merkezinde özürlü çocuklara verilen bakım ve eğitimi ev ortamında da sürdürmek için okul ile aile arasında aracı rol üstlenir. Aileyi okul ile işbirliği yapmaya teşvik eder, çocuğun verilen eğitimden daha fazla yararlanmasını sağlar. Sosyal Hizmet Uzmanı kurumun, ailenin ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde değişmesi ve gelişmesine de katkı verir.

TOPLUMLA ÇALIŞMA

SOSYAL HİZMET UZMANININ “TOPLUMLA ÇALIŞMA” YÖNTEMİ AÇISINDAN GÖREVLERİ:



Toplumla Çalışma yöntemi, özellikle toplumun eğitimi, hizmetlere katılımlarının sağlanması ve davranış değişimi konularında önem taşımaktadır.

1- Özürlü çocukların aile içi ve rehabilitasyon merkezlerindeki eğitimini geliştirici etkinlikler düzenlemek ve bu doğrultuda toplumu, kamu görevlilerini bilinçlendirir.

2- Özürlü çocukları olan ailelerin aktif bir yardımlaşma içinde bulunmaları, birlikte daha bilinçli ve etkin bir mücadele verebilmeleri için örgütlenmelerini teşvik eder. Bu bağlamda dernekler ve vakıflar kurmalarını özendirir.

3- Rehabilitasyon merkezinde bireysel ya da grup olarak gönüllü çalışma yapmak isteyen kişilere yönelik özel organizasyonlar geliştirir. Bunun için gönüllü ihtiyacını belirleyerek onlara çağrıda bulunur. Seçilenlerin eğitimlerini sağlar ve çalışmalarını izler.

4- Toplumda özürlü çocuklara yönelik yanlış anlayış, tutum ve ön yargıların değiştirilmesine yönelik çalışmalar yapar. Bu doğrultuda açık oturumlar, paneller düzenler, broşür dağıtır, sergiler açar, basın ve kitle iletişim araçlarını harekete geçirir.

5- Özürlü çocuklara hizmet veren diğer kamu ve özel kuruluşlar ile işbirliği içinde bulunarak bu kuruluşlar ile birlikte toplumu duyarlı kılacak etkinlikler düzenler.

6- Özürlü çocukların boş zamanlarını değerlendirecek, eğlenceli etkinlikler oluşturarak özel spor yarışmalarının düzenlenmesi sağlar.

7- Özürlü çocuklara yönelik bir takım ayrıcalıklar ve hizmetler sağlanması ile ilgili yasal düzenlemeleri yapar. Bu konuda kamuoyu oluşturur.

8- Özürlü çocukları olan ailelerin daha bilinçli mücadele etmeleri için aralarındaki etkileşimi artırmaya yönelik piknik, kermes, çay partileri v.b. düzenler